«Ας είμαστε ξεκάθαροι σε ένα βασικό ζήτημα», αναφέρει ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), Καρίμ Χαν, στην ανακοίνωση της υποβολής αιτήματος για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά των ηγετών του Ισραήλ και της Χαμάς.
«Εάν δεν δείξουμε την προθυμία μας να εφαρμόσουμε το νόμο ισότιμα, εάν θεωρηθεί ότι εφαρμόζεται επιλεκτικά, θα δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για την κατάρρευσή του», επισημαίνει.
«Τώρα, περισσότερο από ποτέ, πρέπει να αποδείξουμε συλλογικά ότι το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο, η θεμελιώδης βάση για την ανθρώπινη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, ισχύει για όλους τους ανθρώπους και εφαρμόζεται εξίσου».
Το «καμπανάκι» που ηχεί ο 54χρονος δικαστής από τη Σκωτία, μουσουλμάνος στη θρήσκευμα και με πατρογωνικές ρίζες στο Πακιστάν, δεν είναι μεροληπτικό, ούτε υπερβολή.
Από τον διορισμό του στο πόστο του εισαγγελέα του ΔΠΔ το 2021, αλλά και από πιο πριν, έχει βρεθεί αντιμέτωπος με τις προκλήσεις ενός κόσμου που διαρκώς αλλάζει.
Εξελέγη στο κομβικό πόστο έπειτα από πολύμηνο αδιέξοδο, στο πλαίσιο μιας μυστικής ψηφοφορίας, εξασφαλίζοντας τη στήριξη 72 κρατών, αλλά και τις «ευλογίες» -ως αρχικά θεωρούμενη «ασφαλής» επιλογή- των ΗΠΑ και του Ισραήλ, που δεν έχουν καν κυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης.
Ήτοι την ιδρυτική συνθήκη του ΔΠΔ, το οποίο έχει ως έδρα του τη Χάγη και αποτελεί το μοναδικό μόνιμο διεθνές δικαστήριο με δικαιοδοσία να ασκεί διώξεις για τα εγκλήματα της γενοκτονίας, πολέμου και κατά της ανθρωπότητας.
Αν και η ίδρυσή του θεωρήθηκε ένα σημαντικό βήμα προς την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την απονομή δικαιοσύνης, έχει δεχθεί μέχρι σήμερα σφοδρές επικρίσεις για μεροληψία, ρατσισμό και αναποτελεσματικότητα.
Κάτι στο οποίο έχουν συμβάλει οι μεγαλύτερες δυνάμεις του πλανήτη -ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία και Ινδία- που βολικά για τις ίδιες δεν έχουν αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του, προκειμένου να αποφύγουν κάθε λογοδοσία.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, και ο υπουργός Άμυνας Γιοάβ Γκάλαντ, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου σε στρατιωτική βάση στο Τελ Αβίβ, τον περασμένο Οκτώβριο, εν μέσω του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας (ABIR SULTAN POOL/Pool via REUTERS/File Photo)
Ανατρέποντας τα «κακώς κείμενα»
Αρχικά ο Καρίμ Χαν φάνηκε να δικαιώνει την Ουάσιγκτον, βάζοντας στο «συρτάρι» έρευνα της προκατόχου του για εγκλήματα πολέμου στο Αφγανιστάν από Αμερικανικούς στρατιώτες και μέλη της CIA.
Πήρε πέρυσι τα εύσημα της Δύσης, όταν το ΔΠΔ εξέδωσε διεθνές ένταλμα σύλληψης σε βάρος του Ρώσου προέδρου Πούτιν, μόλις ένα χρόνο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.
Στο μεσοδιάστημα, το δικαστήριο έδειχνε να σέρνει τα πόδια του στην έρευνα που έχει ξεκινήσει από το 2021 για εγκλήματα τόσο του Ισραήλ κατά των Παλαιστινίων, όσο και της Χαμάς.
Όμως αυτή η εικόνα άλλαξε άρδην μετά το τελευταίο αίτημα του Χαν, την περασμένη Δευτέρα, για την έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά του πρωθυπουργού και του υπουργού Άμυνας του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου και Γιοάβ Γκάλαντ, καθώς και κατά τριών ηγετών της Χαμάς: των Ισμαήλ Χανίγια, Τζαχιά Σινουάρ και Μοχάμεντ Ντιάμπ Ιμπραήμ αλ Μάσρι, γνωστού ως «Επισκέπτη».
Ο εισαγγελέας του ΔΠΔ καταγγέλλει αμφότερες τις πλευρές για εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας, με βάση τα ευρήματα πολύμηνης έρευνας ομάδας εμπειρογνωμόνων.
Ισραηλινοί αξιωματούχοι και οι σύμμαχοί τους στην Ουάσιγκτον εξέφρασαν την οργή τους για την απόφαση του Καρίμ Χαν, εξαπολύοντας ύβρεις και απειλές.
Είναι «από τους μεγαλύτερους αντισημίτες της σύγχρονης εποχής», υποστήριξε ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, που δίνει μάχη για την πολιτική του επιβίωση, ενόσω δικάζεται για διαφθορά στο Ισραήλ.
«Κατάπτυστη» χαρακτήρισε την απόφαση ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Γκάλαντ, που μέχρι χθες εγκαλούσε τον πρωθυπουργό του για επικίνδυνες μεταπολεμικές μεθοδεύσεις στην αιματοβαμμένη Λωρίδα της Γάζας.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν, εμφανίστηκε επίσης εξοργισμένος.
«Δεν υπάρχει καμία εξίσωση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς», διακήρυξε, ενόσω η εκλογική βάση των Δημοκρατικών στις ΗΠΑ διχάζεται με τη στάση της κυβέρνησης στον πόλεμο στη Γάζα, καθιστώντας την προοπτική επανεκλογής του Μπάιντεν έναντι του Ντόναλντ Τραμπ, τον Νοέμβριο, όλο και πιο ισχνή.
Ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου, Καρίμ Χαν, κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο πρακτορείο Reuters, το 2002 (REUTERS/Christian Levaux/File Photo)
Στο γεωπολιτικό… «εδώλιο»
Κατά την Ουάσιγκτον, το αίτημα του Καρίμ Χαν «θα ενισχύσει τη Χαμάς» και θα αποτρέψει την κατάπαυση του πυρός στη μαρτυρική Λωρίδα της Γάζας.
Σε μια σπάνια ένδειξη διακομματικής συναίνεσης -και δη προεκλογικά- Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί δηλώνουν τώρα έτοιμοι να συμπορευτούν στο αμερικανικό Κογκρέσο ως προς την επιβολή κυρώσεων σε βάρος του ΔΠΔ.
Δεν θα είναι η πρώτη φορά για την Ουάσιγκτον.
Επί προεδρίας Τραμπ, το 2020, οι ΗΠΑ είχαν επιβάλει κυρώσεις σε δύο αξιωματούχους του δικαστηρίου -συμπεριλαμβανομένης της τότε γενικής εισαγγελέα, Φατού Μπενσούντα- για τη διενέργεια ερευνών για εγκλήματα στο Αφγανιστάν.
Αν και η κυβέρνηση Μπάιντεν ήρε μετέπειτα τις κυρώσεις, ο Καρίμ Χαν είχε προφανώς κατά νου ότι, με την τωρινή εισήγησή του κατά των ηγετών του Ισραήλ, η ιστορία θα επαναλαμβανόταν και ότι ο ίδιος θα έμπαινε στο «κάδρο».
«Αντί να περιμένει τους δικαστές να αποφασίσουν ή να υπογράψουν εντάλματα, αποκάλυψε απροσδόκητα τα σχέδιά του», ενώ «εξίσου ασυνήθιστη ήταν η ταυτόχρονη αποκάλυψη λίστας επιφανών εμπειρογνωμόνων, τους οποίους είχε συμβουλευτεί για τη νομική του ανάλυση», γράφουν οι New York Times.
Αν και δικηγόρος με μακρά θητεία και εμπειρία στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς ποινικού δικαίου, στον οποίο εργάζεται από το 1997, σε προφίλ του Χαν στον δυτικό Τύπο αναφέρεται ότι είχε αμφισβητηθεί η καταλληλότητά του για τον ρόλο του στο ΔΠΔ, επειδή είχε υπερασπιστεί στο παρελθόν πολλούς «δημίους».
Περιλαμβάνουν από τον γιο του Μουαμάρ Καντάφι, Σαΐφ αλ Ισλάμ, μέχρι τον πρώην πρόεδρο της Λιβερίας, Τσαρλς Τέιλορ, και τον αντιπρόεδρο της Κένυας, Γουίλιαμ Ρούτο.
Χωρίς περαιτέρω «χρωματισμούς» επίσης υπογραμμίζεται ότι ο Χαν -γιος ενός Πακιστανού δερματολόγου και μιας Βρετανίδας νοσοκόμας, γεννημένος στο Εδιμβούργο και με σπουδές στη Νομική στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου- ανήκει στη μουσουλμανική θρησκευτική ομάδα Αχμαντίγια, η οποία διώκεται ως αίρεση στο Πακιστάν.
Εξωτερική άποψη του κτηρίου του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου στη Χάγη της Ολλανδίας (REUTERS/Piroschka van de Wouw/File Photo)
Βάζοντας τέλος στα «δύο μέτρα και δύο σταθμά»;
Αν και η εξίσωση των Ισραηλινών ηγετών με τους ηγέτες της Χαμάς προκαλεί οργή στο Ισραήλ και στις ΗΠΑ, «ο Καρίμ Χαν διαβάζει το νόμο και καταγγέλλει τις παραβιάσεις και από τις δύο πλευρές», παρατηρεί στο France Inter o Γάλλος δημοσιογράφος, συγγραφέας και γεωπολιτικός αναλυτής, Πιέρ Χασκί.
«Είναι σε αρμονία με μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινής γνώμης», επισημαίνει, σε μια υπόθεση που «αποκαλύπτει για άλλη μια φορά το χάσμα μεταξύ της Δύσης και του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου». Και όχι μόνο…
Ενώ οι ΗΠΑ διατηρούν την «ακλόνητη στήριξη» στο Ισραήλ, οι Ευρωπαίοι -που αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του διεθνούς δικαστηρίου- τηρούν αποστάσεις.
Χώρες όπως η Γαλλία και η Γερμανία τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας του ΔΠΔ, αν και με… αστερίσκους.
Άλλες, όπως η Ισπανία, το Βέλγιο και η Σλοβενία, είναι πιο σαφείς στη στήριξή τους, εν μέσω και των προαναγγελιών αναγνώρισης του κράτους της Παλαιστίνης.
Αδιευκρίνιστο παραμένει εν τω μεταξύ ποιος ήταν ο «ανώτερος ηγέτης», που ο Καρίμ Χαν κατήγγειλε στο CNN ότι τον προειδοποίησε πως το ΔΠΔ «δημιουργήθηκε για την Αφρική και για κακοποιούς, όπως ο Πούτιν».
Όμως «κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου», τόνισε.
Το Ισραήλ «είναι ελεύθερο να αμφισβητήσει τη δικαιοδοσία ενώπιον των δικαστών του Δικαστηρίου. Αυτή είναι η συμβουλή μου προς αυτούς».
Προσώρας το προδικαστικό τμήμα του ΔΠΔ εξετάζει το εισαγγελικό αίτημα για την έκδοση των ενταλμάτων, αλλά το χρονοδιάγραμμα για την τελική απόφαση παραμένει ασαφές.
Το ίδιο ισχύει και ως προς την εφαρμογή της.
«Βρισκόμαστε σε μια κομβική στιγμή για τη βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη, που οι ΗΠΑ προσπάθησαν να οικοδομήσουν εδώ και 70 χρόνια», σχολιάζει στο Time ο Ντίλαν Ουίλιαμς της αμερικανικής δεξαμενής σκέψης Center for International Policy.
«Το ερώτημα που θέτει το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου είναι εάν οι νόμοι και οι διαδικασίες ισχύουν για όλους ή εξαιρούνται οι ΗΠΑ και οι φίλοι τους»…
