Σήμερα η Μέση Ανατολή μπορεί να περιγραφεί ως ανεξάρτητη και κυρίαρχη.
Οι σχέσεις των δυνάμεων μεταξύ τους και οι ενδοπεριφερειακές διεργασίες θα καθορίσουν τη φύση της περιφερειακής πολιτικής σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι προηγούμενες σχέσεις της Δύσης με τις περιφερειακές Δυνάμεις.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ο σύγχρονος κόσμος είναι ο πιο κινητικός που υπήρξε τα τελευταία 30 χρόνια. Για πολλά χρόνια, η σχετικά σταθερή κατάσταση στην Ευρώπη φαινόταν υποδειγματική για πολλούς, και το σύμπλεγμα ασφαλείας της θεωρήθηκε ως πρότυπο προς μίμηση για άλλες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής.
Ωστόσο, βλέπουμε ότι οι τεκτονικές πλάκες των συμφερόντων των ηγετικών δυνάμεων βρίσκονται πλέον σε κίνηση. Όταν συγκρούονται, οι σπίθες μπορούν να οδηγήσουν σε μαζικές γεωπολιτικές ανακατατάξεις.
Ίσως η ευρωπαϊκή περιοχή να απέχει τώρα περισσότερο από τη διαμόρφωση ενός περιφερειακού συστήματος ασφαλείας από ό,τι πριν από λίγα χρόνια.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Στη Μέση Ανατολή, γινόμαστε μάρτυρες ενός νέου γύρου βίας που προκαλείται από την άλυτη κρίση στην Παλαιστίνη. Αυτή η μακροχρόνια σύγκρουση διαρκεί δεκαετίες, παρά μια σειρά από ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που υποτίθεται ότι θα άνοιγαν το δρόμο για τη διευθέτησή της.
Τα αίτια αυτής της κρίσης είναι πολυδιάστατα, αλλά στην τελευταία φάση της οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν ενεργό μέρος, μονοπωλώντας ουσιαστικά την ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Ως αποτέλεσμα, το εκρηκτικό status quo ναρκοθετήθηκε και τελικά εξερράγη.
Στη Μέση Ανατολή, γινόμαστε μάρτυρες ενός νέου γύρου βίας που προκαλείται από την ανεπίλυτη κρίση στην Παλαιστίνη. Αυτή η μακροχρόνια σύγκρουση διαρκεί δεκαετίες, παρά μια σειρά από ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που υποτίθεται ότι θα άνοιγαν το δρόμο για τη διευθέτησή της.
Τα αίτια αυτής της κρίσης είναι πολυδιάστατα, αλλά στην τελευταία φάση της οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν ενεργό μέρος, μονοπωλώντας ουσιαστικά την ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων. Ως αποτέλεσμα, το εκρηκτικό status quo ναρκοθετήθηκε και τελικά εξερράγη.
Ως συνέπεια της παλαιστινιακής κρίσης, υπήρξε μια διάχυση της αστάθειας στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, η οποία οδήγησε σε παράλυση των διαδικασιών μεταφοράς και εφοδιασμού μεταξύ της Νότιας Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης και επηρέασε σημαντικό μέρος του παγκόσμιου εμπορίου.
Αυτό ενθάρρυνε τις μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες να δρομολογήσουν τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και τα πετρελαιοφόρα τους γύρω από την Αφρική αντί να ακολουθήσουν τη σύντομη διαδρομή, μέσω της διώρυγας του Σουέζ και της Ερυθράς Θάλασσας.
Αυτό από μόνο του έχει μεγάλο αντίκτυπο στη δομή του διεθνούς εμπορίου και έμμεσα στη δομή της παγκόσμιας οικονομίας.
Στον σύγχρονο κόσμο, ο ρόλος των μεγάλων κέντρων εξουσίας και των περιφερειακών δυνάμεων αυξάνεται, συμπεριλαμβανομένων πολλών κρατών στη Μέση Ανατολή: Η Τουρκία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Αίγυπτος και το Ισραήλ. Σε αυτή την πολύπλοκη διαμόρφωση συμφερόντων και σχέσεων, πολλές χώρες βιώνουν κλιμακούμενες συγκρούσεις με τους γείτονές τους και εξωπεριφερειακές δυνάμεις.
Ορισμένες από τις μεγάλες δυνάμεις επιλέγουν μια στρατηγική πορεία προς την ανάδειξη σε μεγάλη δύναμη, όπως, για παράδειγμα, προσπαθεί να κάνει η Τουρκία, ανακηρύσσοντας τον 21ο αιώνα δικό της. Βλέπουμε σε όλη την περιοχή την επιθυμία για στρατηγική αυτονομία και ενίσχυση της κυριαρχίας της.
Όπως σε κάθε μεταβατική εποχή, οι διεθνείς οργανισμοί έχουν περάσει στο παρασκήνιο. Οι κύριοι δρώντες είναι τα έθνη-κράτη, τα οποία ενεργούν συνειδητά επιθετικά και προληπτικά, προστατεύοντας τα συμφέροντά τους.
Η πρόκληση για τους οργανισμούς είναι να βρουν μια θέση σε ένα διεθνές περιβάλλον που σιγοβράζει. Εδώ και αιώνες, η Ρωσία είναι ένας από τους βασικούς συμμετέχοντες στις διαδικασίες της Μέσης Ανατολής και συμμετέχει στις περισσότερες πολυμερείς μορφές διαπραγμάτευσης.
Το δίκτυο συνεργασιών και συμμάχων μεταξύ της Ρωσίας και των χωρών της περιοχής γίνεται όλο και πιο πυκνό.
Τα ρωσικά συμφέροντα στην περιοχή κυμαίνονται από θέματα ασφάλειας έως την ενέργεια, τις μεταφορές, τις βιομηχανικές και τεχνολογικές ανταλλαγές και τους ανθρωπιστικούς δεσμούς.
Στον τομέα της ασφάλειας, η Ρωσία προωθεί ενεργά την ιδέα της, για τη δημιουργία μιας ζώνης στη Μέση Ανατολή απαλλαγμένης από όπλα μαζικής καταστροφής και τα μέσα μεταφοράς τους.
Η Ρωσία ήταν ένας από τους συνυποστηρικτές των διαπραγματεύσεων πέντε χωρών με το Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα και ήταν ένας από τους εμπνευστές των πιο εποικοδομητικών ιδεών στο πλαίσιο αυτών των διαπραγματεύσεων.
Με πρωτοβουλία των Ηνωμένων Πολιτειών, η συμφωνία αυτή παραβιάστηκε: αυτό γύρισε τα πράγματα αρκετά χρόνια, ενδεχομένως δεκαετίες, πίσω.
Η ρωσική συνεργασία με τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες της περιοχής αποτέλεσε τη βάση της συμφωνίας ΟΠΕΚ+, η οποία επέτρεψε τη διατήρηση σταθερών και δίκαιων τιμών πετρελαίου στην παγκόσμια αγορά επί πολλά χρόνια.
Η συμφωνία αυτή ενισχύει το κύρος και την αυτονομία της Ρωσίας στο πλαίσιο της μεγαλύτερης γεωπολιτικής κρίσης στην Ευρώπη και βοηθά τα περιφερειακά κράτη που αναζητούν αυτονομία να επιλύσουν τα προβλήματά τους.
Οι ρωσικοί στόχοι για τη δημιουργία μιας πολυκεντρικής παγκόσμιας τάξης ενισχύονται επίσης μέσω της αλληλεπίδρασης με τα κράτη της περιοχής.
Κανένα από τα κράτη της Μέσης Ανατολής δεν έχει επιβάλει κυρώσεις κατά της χώρας μας-αντίθετα, προσφέρονται ως πλατφόρμα για διεθνή οικονομική, εμπορική και χρηματοπιστωτική δραστηριότητα. Αυτό τους επιτρέπει να καταλαμβάνουν θέσεις στο εμπόριο με τη χώρα μας που τα μη φιλικά κράτη χάνουν, αποκλείοντας τους εαυτούς τους από αυτή τη διαδικασία.
Επιδεικνύουν απερίσκεπτη στρατηγική συμπεριφορά, ενώ οι δυνάμεις της Μέσης Ανατολής ενεργούν από θέση κοινής λογικής και ιδιοτελούς συμφέροντος.
Ο αντίκτυπος της ευρωπαϊκής κρίσης στη Μέση Ανατολή έχει γίνει έμμεσος. Όταν η Δύση προσπάθησε να ασκήσει πίεση στα κράτη της Μέσης Ανατολής για να αλλάξουν τις σχέσεις τους με τη Ρωσία, εμφανίστηκε ως έκδοση τελεσιγράφου, κάτι που δεν άρεσε στις περιφερειακές δυνάμεις, οι οποίες επιδίωξαν να λάβουν ουδέτερη ή καιροσκοπική θέση.
Βλέπουμε ότι η επιδείνωση των σχέσεων Ρωσίας-Δύσης και η προσπάθεια των ΗΠΑ να εκμεταλλευτούν την κρίση για να ενισχύσουν την κυριαρχία τους οδήγησαν σε αυξημένη ένταση στην περιοχή. Τελικά, ο απόηχος αυτής της κρίσης ήταν η περιπλοκή των σχέσεων των ΗΠΑ με το Ιράν και η σταδιακή κλιμάκωση της έντασης.
Η κρίση στις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης επιτάχυνε την παρακμή των νεοαποικιακών πρακτικών των δυτικών δυνάμεων, οι οποίες άρχισαν να λένε στις αναπτυσσόμενες χώρες πώς να εκτιμήσουν τι συνέβαινε στις σχέσεις μεταξύ της Δύσης και της Ρωσίας. Οι χώρες της περιοχής απορρίπτουν αποφασιστικά αυτή την κατάφωρη υποτροπή στις αποικιοκρατικές πολιτικές των προηγούμενων ετών. Το σύστημα οικονομικών σχέσεων που αναπτύχθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα μεταξύ πρώην αποικιών, μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων δεν λάμβανε επίσης υπόψη τα συμφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών, ήταν ανισόρροπο και βασιζόταν σε άνισες ανταλλαγές.
Τώρα το σύστημα αυτό αρχίζει να έρχεται σε μεγαλύτερη ισορροπία, ιδίως με δεδομένο το γεγονός ότι όχι μόνο η Ρωσία, αλλά και η Κίνα καταλαμβάνει ηγετική θέση στην περιοχή.
Το Πεκίνο καθίσταται ένας από τους κύριους καταναλωτές ενεργειακών πόρων και δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι περιφερειακές δυνάμεις να βιώσουν καλύτερα τη δυνατότητα αυτόνομης δράσης χωρίς την ανάγκη να βασίζονται στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, εξισορροπώντας μεταξύ Ουάσιγκτον, Πεκίνου, Μόσχας και των δικών τους συμφερόντων.
Αυτό δημιουργεί μια σημαντικά πιο σύνθετη εικόνα, η οποία δεν έχει πλέον μετα- αποικιακό χαρακτήρα. Σήμερα η περιοχή μπορεί να χαρακτηριστεί ανεξάρτητη και κυρίαρχη. Οι σχέσεις των δυνάμεων μεταξύ τους και οι ενδοπεριφερειακές διεργασίες θα καθορίσουν τη φύση της περιφερειακής πολιτικής σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι προηγούμενες σχέσεις της Δύσης με τις περιφερειακές δυνάμεις.
