Η εγγονή του πρωθυπουργού-δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά, αρχαιολόγος, ιστορικός και βραβευμένη συγγραφέας, ανοίγει την ιστορική κατοικία της Κηφισιάς και περιγράφει την επίσκεψη του Ιταλού πρεσβευτή Γκράτσι, το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940, την επίδoση του ιταμού τελεσιγράφου και την απάντηση: «Alors, c’est la guerre» («Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»).
Στην οδό Στρατηγού Δαγκλή 10 στην Κηφισιά, στο διώροφο αρχοντικό με τα κόκκινα τούβλα και τα έντονα μεσαιωνικά, βυζαντινά και γοτθικά στοιχεία, γράφτηκε τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 μία από τις σημαντικότερες και δραματικότερες στιγμές της Σύγχρονης Eλληνικής Ιστορίας.
Στους τοίχους του μικρού σαλονιού ακούστηκε το περίφημο: «Alors, c’est la guerre» (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο) του Ιωάννη Μεταξά, που μετουσιώθηκε στο θρυλικό «ΟΧΙ», ένωσε τους Ελληνες και οδήγησε στο έπος του 1940-1941 κερδίζοντας τον παγκόσμιο θαυμασμό.
«Εδώ ο Ιωάννης Μεταξάς την 28η Οκτωβρίου 1940 είπε το ιστορικό ΟΧΙ», αναγράφει η μαρμάρινη πλάκα στην όψη του αρχοντικού, στο οποίο σήμερα διαμένει η εγγονή του πρωθυπουργού-δικτάτορα, Ιωάννα Φωκά-Μεταξά, αρχαιολόγος, ιστορικός και βραβευμένη συγγραφέας.
Η ίδια, αεικίνητη και αειθαλής, διανύει το 84ο έτος της ηλικίας της, μας άνοιξε τις πόρτες της θρυλικής «Οικίας του “ΟΧΙ”», όπως αποκαλούν στην Κηφισιά το ιστορικό αρχοντικό, αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες για όλα όσα διαδραματίστηκαν στο σύντομο τετ α τετ του Ιωάννη Μεταξά με τον Ιταλό πρεσβευτή Εμανουέλε Γκράτσι εκείνο το ξημέρωμα.
Στο μικρό σαλόνι του ισογείου, φωτογραφίες και προσωπικά ενθύμια του Ιωάννη Μεταξά και η πολυθρόνα που κάθισε ο Γκράτσι λίγο πριν παραδώσει το ιταμό τελεσίγραφο της φασιστικής Ιταλίας. Μια ασπρόμαυρη φωτογραφία δείχνει τον Μεταξά στις σκάλες του σπιτιού να κρατάει στοργικά το χέρι της εγγονής του.
Η είσοδος υπηρεσίας
Αρχικά η κυρία Φωκά μάς δείχνει τη μικρή πόρτα, στη βόρεια πλευρά της οικίας, απ’ όπου μπήκε και βγήκε βιαστικά ο Ιταλός πρέσβης το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου 1940. Πρόκειται για την είσοδο υπηρεσίας και όχι για την κύρια, που οδηγεί η επιβλητική μαρμάρινη κλίμακα στην πρόσοψη του αρχοντικού.
«Ο Μεταξάς έπεσε για ύπνο. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, στις 02:45 τα ξημερώματα, χτυπάει το κουδούνι. Ο έμπιστος φύλακας Τηλέμαχος Τραυλός ενημερώνει τον Μεταξά και εκείνος βγαίνει στη βοηθητική είσοδο. Ολοι ρωτούν γιατί από τη μικρή πόρτα και όχι από την κεντρική. Το έκανε γιατί περιφρονούσε τον Γκράτσι; Οχι.
Η απάντηση είναι απλή. Αυτή χρησιμοποιούσε ο ίδιος, επειδή η κουπαστή τον βόλευε στο να ανεβοκατεβαίνει ευκολότερα», μας λέει, μεταφέροντάς μας όλα όσα ακολούθησαν στη συνέχεια.
«Ζητάει από τον Γκράτσι να περάσει στο εσωτερικό του σπιτιού και στο σαλόνι, για το οποίο ο Ιταλός διπλωμάτης δίνει μια περιγραφή υποτιμητική, αφού μάλλον δεν του άρεσαν καθόλου τα έπιπλα του σπιτιού, βρίσκοντάς το πολύ φτωχικό και όχι άξιο ενός δικτάτορα όπως ο ίδιος ήξερε από τον Μουσολίνι που έμενε στη βίλα Τορλόνια στη Ρώμη».
Στο σαλόνι του ισογείου που ο Γκράτσι θεώρησε πολύ φτωχικό, ο Μεταξάς ζει ίσως τα πιο δραματικά λεπτά της ζωής του, έχοντας το δικό του ραντεβού με την Ιστορία.
«Ο Γκράτσι έκατσε στην πολυθρόνα και ο Μεταξάς δίπλα του, για να έχουν μια εγγύτητα. Αμέσως ο Ιταλός πρέσβης τον ενημέρωσε πως η κυβέρνησή του τού ανέθεσε να παραδώσει ”μια άκρως επείγουσα ανακοίνωση” στον Ελληνα πρωθυπουργό. Δεν μίλησε περισσότερο και του έδωσε το έγγραφο που ο Μεταξάς άρχισε να διαβάζει, με τα χέρια του να τρέμουν ελαφρώς και μέσα από τα γυαλιά του να διακρίνονται τα μάτια του βουρκωμένα», λέει η κυρία Φωκά, περιγράφοντας όλα όσα διαδραματίστηκαν σε εκείνο το σύντομο τετ α τετ.
«Του έδωσε το τελεσίγραφο, στο οποίο με λίγα λόγια οι Ιταλοί, και προφανώς ο Μουσολίνι ο ίδιος, κατηγορούσαν την Ελλάδα πως δεν σεβάστηκε την ουδετερότητα που είχε υποσχεθεί πως θα τηρήσει παρέχοντας πολλές διευκολύνσεις στους Αγγλους.
Στο έγγραφο οι Ιταλοί ζητούσαν να περάσουν ανεμπόδιστα τα σύνορα και να καταλάβουν οχυρά σημεία στο ελληνικό έδαφος προκειμένου να βεβαιωθούν πως η Ελλάδα διατηρεί ουδέτερη στάση.
Οταν ρωτήθηκε ο Γκράτσι από τον Μεταξά “ποια είναι τα σημεία αυτά”, προκειμένου για να αντλήσει πληροφορίες, ο Ιταλός διπλωμάτης ξαφνιάστηκε απαντώντας: “Δεν ξέρω τίποτα”.
Και φυσικά δεν ήξερε. Οπότε του λέει ο Μεταξάς: “Βλέπετε… Εμείς θα αμυνθούμε. Εχουμε πόλεμο”. Το είπε στα γαλλικά: “Alors c’est la guerre” (Λοιπόν, έχουμε πόλεμο)», λέει η κυρία Φωκά.