Η θαρραλέα επιχείρηση του Στράτου Παπουτσάκη στον Άη Στράτη και η μεταφορά των εξορίστων στο Άγιο Όρος.
Στα χρόνια της Κατοχής έγιναν πολλές αντιστασιακές ενέργειες που προκαλούν θαυμασμό και δέος.
Ορισμένες από αυτές είναι γνωστές, άλλες όμως δεν ήρθαν ποτέ στη δημοσιότητα ή δεν έλαβαν τη δημοσιότητα που έπρεπε.
Μία από αυτές, είναι και η απελευθέρωση 62 πολιτικών εξορίστων, κομμουνιστών στη συντριπτική τους πλειοψηφία, από τον Άγιο Ευστράτιο (Άη Στράτη) όπου βρίσκονταν «σταλμένοι» από το καθεστώς Μεταξά (4 Αυγούστου 1936).
Ο γενναίος έμπορος και ιδιοκτήτης δύο καϊκιών Στράτος Παπουτσάκης απελευθέρωσε όλους αυτούς, ακριβώς πριν από 80 χρόνια, στις 16 Ιουλίου 1943, εκμεταλλευόμενος ένα μικρό χρονικό διάστημα που δεν υπήρχε εχθρική φρουρά στον Άη Στράτη.
Όλα τα στοιχεία που θα παραθέσουμε, δημοσιεύονται εκτενώς για πρώτη φορά και προέρχονται από τον γιο του Στράτου Παπουτσάκη, κύριο Χάρη Παπουτσάκη, δικηγόρο Αθηνών, που είχε την ευγενή καλοσύνη να τα θέσει στη διάθεσή μας.
Μέχρι σήμερα είχε επικρατήσει η άποψη ότι η απελευθέρωση των εξορίστων έγινε αποκλειστικά με ενέργειες του ΕΛΑΝ (ναυτικού του ΕΑΜ).
Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική και επαληθεύεται και από έγγραφες μαρτυρίες διασωθέντων…
Ποιος ήταν ο Ευστράτιος (Στράτος) Παπουτσάκης;
Ο Ευστράτιος (Στράτος) Παπουτσάκης, γιος του Χαραλάμπου και της Ανθίππης γεννήθηκε το 1908 στην Αλεξανδρούπολη (τότε Δεδέαγατς) από γονείς Αϊβαλιώτες (τις Κυδωνίες της Μικράς Ασίας) που είχαν εγκατασταθεί στη θρακική πόλη το 1900.
Τον Απρίλιο του 1941, όταν έσπασε η Γραμμή Μεταξά στο Ρούπελ και τη Ροδόπη (Νυμφαία), οι Γερμανοί και οι Βούλγαροι μπήκαν στην Ελλάδα, ο Παπουτσάκης μαζί με τη μητέρα του και τα αδέλφια του Αντώνιο και Χαρίκλεια με τις οικογένειές τους και τον μικρότερο αδελφό του Ευάγγελο (Βαγγέλη) εγκαταστάθηκαν στο Κάστρο (σημερινή Μύρινα) της Λήμνου.
Μαζί τους είχαν και τα πλεούμενά τους: δύο καΐκια των 850 τόνων με ντιζελοκινιτήρες, τον «Άγιο Σπυρίδωνα» και την «Ευδοκία».
Από το Κάστρο, ο Στράτος σαν έμπορος έπαιρνε άδεια από το τοπικό Λιμεναρχείο, στο οποίο ενεργούσαν σαν Λιμενικοί Αυστριακοί αξιωματικοί για να κάνει εμπόριο, κυρίως τροφίμων, από τη Λήμνο ως τα νησιά στη μέση του Αιγαίου και τη Χαλκιδική, όχι όμως στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη που ήταν βουλγαροκρατούμενες και ο ίδιος ο Παπουτσάκης ήταν επικηρυγμένος.
Μέσω ασυρμάτου, επικοινωνούσε με άνδρες που κρύβονταν στα μαντριά των βουνών της Λήμνου και έστελνε πληροφορίες στη Μέση Ανατολή, αλλά και τα συμμαχικά υποβρύχια που βρίσκονταν στην περιοχή του ΒΑ Αιγαίου, από τα οποία γίνονταν καταδρομικές επιχειρήσεις προς τα γερμανικά και ιταλικά πλοία. Επίσης, πολλές φορές φυγάδευσε με τα καράβια του αρκετούς Έλληνες και ξένους στρατιωτικούς προς τα μικρασιατικά παράλια.
Ο χειμώνας του 1942-43 ήταν πολύ βαρύς. Ο Στράτος Παπουτσάκης ανέλαβε την αποστολή να εφοδιάζει με τρόφιμα και φάρμακα τους εξόριστους στον Άη Στράτη, τα οποία παραλάμβανε από τη Μητρόπολη Λέσβου και τον Μητροπολίτη Ιάκωβο στον οποίο στέλνονταν από τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό.
Ο Στράτος με τα καράβια του έκανε τουλάχιστον 3-4 μεταφορές τροφίμων και φαρμάκων προς τους εξόριστους τον χειμώνα του 1942-43 και την άνοιξη του 1943.
Ιδιαίτερα τα φάρμακα ήταν πολύτιμα και απολύτως αναγκαία για τους εξόριστους, καθώς αρκετοί από αυτούς ήταν άρρωστοι ή υπερήλικες.
Η ιταλική φρουρά αδιαφορούσε για την υγεία τους, ενώ και οι λιγοστοί Έλληνες Χωροφύλακες του Άη Στράτη αδυνατούσαν να τους βοηθήσουν.
Η τελευταία αποστολή του Στράτου Παπουτσάκη με τρόφιμα και φάρμακα έγινε στις 15 Ιουνίου 1943.