Η πορεία της πολυτάραχης ζωής του επ’ αφορμή της 47ης επετείου του θανάτου του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στη λεωφόρο Βουλιαγμένης.
Εάν πεις σε κάποιον «πες μου ένα από τα σύμβολα του αντιδικτατορικού αγώνα» η απάντηση που θα σου δώσει είναι ο Αλέκος Παναγούλης.
Η Πρωτομαγιά πέρα από μέρα γιορτής είναι και ημέρα μνήμης του Αλέκου Παναγούλη.
Του ανυποχώρητου υπερασπιστή της Δημοκρατίας, του αυθεντικού λαϊκού ήρωα, του παρ’ ολίγον «τυραννοκτόνου»,
Έχουν γραφτεί χιλιάδες σελίδες γύρω από το πορτραίτο του ατσάλινου ήρωα που δεν λύγισε ακόμα και όταν υπέστη φρικαλέα βασανιστήρια στο κολαστήριο του ΕΑΤ – ΕΣΑ.
Ακόμα και ο «αόρατος δικτάτωρ» Δημήτρης Ιωαννίδης σε συνομιλία που είχε με τον αρχιβασανιστή της ΕΣΑ Θεόδωρο Θεοφιλογιαννάκο, φάνηκε εντυπωσιασμένος από την αντοχή του Παναγούλη και του είπε «φαίνεται δεν έμαθες ακόμα πως ένας στους εκατό χιλιάδες δε μιλάει κι αυτή είναι η περίπτωσή του».
Επ’ αφορμή της 47ης επετείου του θανάτου του – ξημερώματα Σαββάτου 1η Μαΐου του 1976 – σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα στη λεωφόρο Βουλιαγμένης θυμόμαστε την πορεία της πολυτάραχης ζωής του ανθρώπου – συμβόλου της Δημοκρατίας.
Ο Αλέκος Παναγούλης γεννήθηκε στις 2 Ιουλίου 1938 και ήταν ο δεύτερος γιος της Αθηνάς Κακαβούλη (1908-1991) και του Βασιλείου Παναγούλη, αξιωματικού του στρατού ξηράς.
Είχε άλλα δύο αδέρφια τον Γιώργο, αξιωματικό του στρατού ξηράς, τα ίχνη του οποίου χάθηκαν μυστηριωδώς τον Νοέμβριο του 1967 και μέχρι σήμερα θεωρείται αγνοούμενος και τον Στάθη.
Το 1940 η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη του πολέμου με αποτέλεσμα τα πρώτα παιδικά του χρόνια να τα περάσει στη Λευκάδα, τόπο καταγωγής της μητέρας του.
Τα χρόνια πέρασαν και μόλις τέλειωσε το σχολείο εισήχθη στο τμήμα Μηχανολόγων – Μηχανικών του ΕΜΠ. Έντονα πολιτικοποιημένος από τα νεανικά και φοιτητικά του χρόνια και βαθιά δημοκράτης εντάχθηκε στη νεολαία της Ένωσης Κέντρου, την ΟΔΕΚ.
Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 τον βρήκε στα χακί, καθώς υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία. Συγκεκριμένα βρισκόταν στο 85ο Σύνταγμα Πεζικού στη Βέροια.
Βαθιά ελεύθερο πνεύμα και πιστός στα δημοκρατικά ιδεώδη πολύ γρήγορα πέρασε στην «παρανομία».
Λιποτάκτησε από τον στρατό και δημιούργησε την οργάνωση «Εθνική Αντίσταση». Η πιο δυναμική ομάδα της οργάνωσης ήταν ο «Λαϊκός Αντιστασιακός Οργανισμός Σαμποτάζ».
Κατάφερε να φτάσει κρυφά στην Κύπρο όπου εκεί είχε επαφές με πολιτικούς παράγοντες του νησιού, προσδοκώντας τη βοήθεια και τη στήριξή τους στην αντίσταση κατά της χούντας, ενώ παράλληλα κατέστρωσε σχέδια δράσης, τα οποία σκόπευε να θέσει σε εφαρμογή μόλις θα επέστρεφε στην Ελλάδα.
Η απόπειρα δολοφονίας ενός «τυράννου»
Λίγους μήνες μετά γύρισε και πάλι με άκρα μυστικότητα στην Αθήνα και έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο δολοφονίας του Παπαδόπουλου.
Το πρωί της 13ης Αυγούστου 1968, μία μικρή φάλαγγα κατευθυνόταν προς την Αθήνα από το Λαγονήσι.
Ήταν ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος με τη συνοδεία του, που ξεκίνησε όπως συνήθως, από την έπαυλή του στο 38ο χιλιόμετρο της παραλιακής οδού Σουνίου.
Προπορεύονταν δύο μοτοσυκλέτες, ακολουθούσε το αυτοκίνητο του δικτάτορα και σε απόσταση 10 μέτρων το αυτοκίνητο της ασφάλειας.
Η φάλαγγα κινείτο κανονικά και μεταξύ 31ου και 32ου χιλιομέτρου, πέρασε πάνω από μία υπόγεια σήραγγα αποχέτευσης των νερών της βροχής, μήκους 7 μέτρων.
Μόλις πέρασε και το αυτοκίνητο της ασφάλειας, μια ισχυρή εκκωφαντική έκρηξη έγινε μέσα στη σήραγγα και άνοιξε δύο μεγάλες τρύπες στο κατάστρωμα του δρόμου.
Ήταν φανερό ότι η έκρηξη προοριζόταν να πλήξει τον δικτάτορα, αλλά καθυστέρησε ένα ή δύο δευτερόλεπτα.
Αμέσως η φάλαγγα σταμάτησε, οι άνδρες της ασφάλειάς του δικτάτορα έτρεξαν επί τόπου, ενώ ειδοποιήθηκε από τον ασύρματο η αρμόδια διοίκηση Χωροφυλακής και σε λίγα λεπτά κατέφτασε ισχυρή δύναμη που απομόνωσε την περιοχή.
Έπειτα από συστηματική έρευνα, ανακαλύφτηκε ο Παναγούλης, ντυμένος με μαγιό και κρυμμένος κάτω από ένα βράχο.
Ο ίδιος παρέμεινε σιωπηλός, χωρίς να δηλώσει την ταυτότητά του. Είπε μόνο ότι δεν είχε συνεργούς. Μόνο έπειτα από δύο μέρες εξακριβώθηκε η ταυτότητά του.
Ο Παναγούλης οδηγήθηκε στο άντρο των βασανιστηρίων της ΕΣΑ.
Την ανάκρισή του ανέλαβε ένας από τους πλέον διαβόητους βασανιστές, ο ταγματάρχης Θεόδωρος Θεοφιλογιαννάκος, ενώ το ίδιο βράδυ κατέφτασε επειγόντως από τη Δράμα, όπου βρισκόταν, ο διοικητής της ΕΣΑ και αργότερα οργανωτής της προδοσίας της Κύπρου, αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Ιωαννίδης.
«Ύστερα από αυτή την πρώτη φορά, τον ξαναείδα στις 28 Αυγούστου, δηλαδή 15 μέρες αργότερα. Ήταν στο 401 στρατιωτικό νοσοκομείο, όπου με είχαν πάει πληγιασμένο, σε κωματώδη κατάσταση, επειδή αρνιόμουν να πάρω τροφή. Μετά συνήλθα από το κώμα, με είχαν αλυσοδεμένο στο κρεβάτι. Ο Ιωαννίδης ζύγωσε, μαζί με τον αρχηγό των βασανιστών μου, τον Θεοφιλογιαννάκο, κι αμέσως ο Θεοφιλογιαννάκος ρίχτηκε επάνω μου φωνάζοντας: “Μίλα. μίλα ή θα σε κάνω να μιλήσεις εγώ. Μην πιστέψεις ότι θα γλυτώσεις, επειδή είσαι στο νοσοκομείο” Μην έχοντας τη δύναμη να του απαντήσω, τον έφτυσα στο πρόσωπο. Ο Θεοφιλογιαννάκος απάντησε με μια φοβερή γροθιά. Το αίμα άρχισε να τρέχει από το στόμα κι από τη μύτη μου, μα ο Ιωαννίδης σήκωσε το χέρι, σάμπως αγανακτισμένος ή σα να ήθελε να τον σταματήσει και είπε: “Φαίνεται δεν έμαθες ακόμα πως ένας στους εκατό χιλιάδες δεν μιλάει κι αυτή είναι η περίπτωσή του”. Έπειτα στράφηκε σε μένα, και πάντα ψύχραιμος και ήρεμος, πρόσθεσε: “Θα σε τουφεκίσω”…», δήλωσε μεταξύ άλλων σε συνέντευξή του στην Καθημερινή μετά την πτώση της χούντας.
Οι αρχές κατόρθωσαν να συλλάβουν πολλούς από τους συναγωνιστές του Παναγούλη και γενικά η προανάκριση αποκάλυψε όλο το μηχανισμό και το δίκτυο της απόπειρας.
Το προανακριτικό πόρισμα του Θεοφιλογιαννάκου εκδόθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1968 και δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες στις 20 Οκτωβρίου.
Σε αυτό γινόταν λόγος για τις λεπτομέρειες της απόπειρας που οργάνωσε ο Παναγούλης μαζί με τον Ζαμπέλη και τον Λεκανίδη, αλλά και για το ρόλο του Πολύκαρπου Γιωρκάτζη, σκοτεινής φυσιογνωμίας, υπουργού Εσωτερικών και Άμυνας της Κύπρου, για τον οποίον το πόρισμα ανέγραφε μεταξύ άλλων τα εξής:
«”Η ενεργός ανάμιξις τούτου εις τον αποκλειστικόν εφοδιασμόν της οργανώσεως, διά παντοειδούς στρατιωτικού υλικού, το οποίον αποστέλλει δι’ επισήμου οδού εις την Ελλάδα και η εν γένει οικονομική ενίσχυσις ταύτης, τυγχάνει σκανδαλώδης και προκαλεί κατάπληξιν, διότι σπανίως, αν μη ουδέποτε, εμφανίζεται εις πρόσωπα κατέχοντα επισήμους θέσεις. Έχει το ψευδώνυμον “Ακρίτας”, είναι ο στρατιωτικός αρχηγός της οργανώσεως “Ελληνική Αντίσταση”… Επίσης καλύπτει απολύτως και τον καταζητούμενον Α. Παναγούλην, κατά την πρώτην μετάβασιν τούτου εν Κύπρω, ότε παρέμεινεν εκεί επί εν περίπου εξάμηνον, τελικώς δε τον εφοδιάζει με γνήσιον κανονικόν διαβατήριον….».
Ο Γεωρκάτζης παραιτήθηκε αλλά τον κάλυψε με δηλώσεις του ο ίδιος ο Μακάριος, μη αποδεχόμενος την παραίτησή του.
Η χούντα της Αθήνας όμως έστειλε τελεσίγραφο στον Κύπριο πρόεδρο, απειλώντας τον με διακοπή των διπλωματικών σχέσεων Ελλάδας-Κύπρου.
Έτσι, στις 27 Οκτωβρίου έφυγε στο Λονδίνο και την 1η Νοεμβρίου έστειλε από εκεί νέα επιστολή παραίτησης, την οποία ο Μακάριος αυτή τη φορά αποδέχτηκε.
Στις 4 Νοεμβρίου άρχισε η δίκη του Παναγούλη και των άλλων συλληφθέντων μελών της οργάνωσής του.
Ακόμη και στο εδώλιο του κατηγορουμένου ο Παναγούλης βρισκόταν διαρκώς εν μέσω δύο ασφαλιτών. Η απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου εκδόθηκε στις 17 Νοεμβρίου.
Καταδικάστηκε δις εις θάνατον
Ο Παναγούλης καταδικάστηκε δις εις θάνατον. Ο Λευτέρης Βερυβάκης, πολύ αργότερα υπουργός κυβερνήσεων του [ΠΑΣΟΚ, καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά.
Για την ίδια υπόθεση καταδικάστηκαν οι: Ιωάννης Κλωνιζάκης (24 χρόνια), Νικόλαος Λεκανίδης (23 χρόνια), Γεώργιος Ελευθεριάδης (18 χρόνια), Νικόλαος Ζαμπέλης (18 χρόνια), Γεώργιος Αβράμης (16 χρόνια), Στάθης Γιώτας (10 χρόνια).
Οι Αρ. Κλωνιζάκης, Ι. Βαλασέλης και Α. Πρίντεζης καταδικάστηκαν σε ποινές 1-4 ετών με αναστολή, ενώ οι Μ. Παπούλιας, Α. Σιγάλας και Δ. Τιμογιαννάκης αθωώθηκαν.
«Πρόκειται για μια αληθινή πολιτική δολοφονία που προορίζεται να συγκαλύψει την αδυναμίας ενός καθεστώτος, το οποίο τίθεται πλήρως υπό αμφισβήτηση από τις επαναστατικές αντιδράσεις του ελληνικού λαού» δήλωσε για την απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου ο Γάλλος Ντενί Λανγκλουά, εκπρόσωπος της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ο οποίος παρακολούθησε τη δίκη ως παρατηρητής.
Η εκτέλεση έπρεπε να πραγματοποιηθεί μέσα σε τρία 24ωρα το αργότερο, αν δεν απονεμηθεί χάρη.
