Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Οι ηγέτες των κρατών του ΝΑΤΟ πρέπει τώρα να βρουν τα χρήματα και να αγοράσουν όπλα – ενώ αντιμετωπίζουν πιθανή μείωση των αμερικανικών στρατευμάτων στην ήπειρο.
Αποδεικνύεται ότι η δέσμευση να δαπανήσουν το 5% του ΑΕΠ στην άμυνα για να κατευνάσουν τον Donald Trump μπορεί να ήταν το εύκολο μέρος για τους συμμάχους. Πλέον οι Ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν μια πιο σκληρή δοκιμασία – πρέπει να «πουλήσουν» τις τεράστιες αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες στο εσωτερικό των χωρών τους και να προετοιμαστούν για πιθανές μειώσεις των αμερικανικών στρατευμάτων.
«Τα χρήματα από μόνα τους δεν θα λύσουν τα προβλήματά μας», είπε ο Γερμανός Καγκελάριος Friedrich Merz σε δημοσιογράφους μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στις 24-25 Ιουνίου στη Χάγη.
«Το ποσοστό έχει οριστεί, αλλά θα είναι αποτελεσματικό μόνο αν καταφέρουμε να το μετατρέψουμε σε πραγματικές δυνατότητες», ανέφερε ο Νορβηγός πρωθυπουργός Jonas Gahr Støre.
Την περασμένη Τετάρτη, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ συμφώνησαν σε έναν νέο στόχο αμυντικών δαπανών 5% του ΑΕΠ έως το 2035 – αριθμός που πρωτοαναφέρθηκε από τον πρόεδρο των ΗΠΑ. Θα αποτελείται από 3,5% του ΑΕΠ για καθαρά στρατιωτικές δαπάνες όπως όπλα και στρατεύματα, και 1,5% για επενδύσεις που σχετίζονται με την άμυνα όπως ο κυβερνοχώρος και η κινητικότητα.
Οι Ευρωπαίοι ήλπιζαν ότι η υπόσχεση 5% για αμυντικές δαπάνες θα ενίσχυε την περιστασιακά αμφιταλαντευόμενη δέσμευση του Trump στη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας του ΝΑΤΟ του Άρθρου 5.
Μετά από ένα ανησυχητικό ξεκίνημα, ο Trump έλαμπε θετικά στο τέλος της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, λέγοντας ότι η συμμαχία «δεν ήταν πλέον ληστρική για την χώρα του» και υπογραμμίζοντας πόσο πολύ οι συμμαχικές χώρες χρειάζονται τις ΗΠΑ για την άμυνά τους.
Τώρα που έχουν εξασφαλίσει το μέλλον της συμμαχίας – τουλάχιστον προς το παρόν – οι ηγέτες της ΕΕ αντιμετωπίζουν δύσκολα ερωτήματα σχετικά με το πώς να στηρίξουν τις υποσχέσεις τους για τις δαπάνες.
Οι περισσότεροι κατευθύνθηκαν από τη Χάγη στις Βρυξέλλες για μια άλλη σύνοδο κορυφής, όπου το βασικό ερώτημα θα είναι πώς να ενισχυθούν οι αμυντικές δαπάνες του μπλοκ και να ανοικοδομηθεί το στρατιωτικό – βιομηχανικό σύμπλεγμα μετά από δεκαετίες παραμέλησης μετά την λήξη του Ψυχρού Πολέμου. «Ο ρόλος της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ ήταν να θέσει τα θεμέλια για το τι θα συμβεί στη συνέχεια», δήλωσε η Camille Grand, πρώην βοηθός γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ.
Κάντε πραγματικότητα το 5%
Οι επιλογές για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών περιλαμβάνουν την αύξηση των φόρων, τη μείωση των δημόσιων δαπανών (συμπεριλαμβανομένων των δημοφιλών προγραμμάτων πρόνοιας και των κοινωνικών προγραμμάτων) και την έκδοση χρέους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βοηθά με το νέο της πρόγραμμα δανείων για όπλα ύψους 150 δις ευρώ που ονομάζεται SAFE και το προγραμματισμένο μικρότερο πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Αμυντικής Βιομηχανίας ύψους 1,5 δις ευρώ. Ο επόμενος πολυετής προϋπολογισμός της ΕΕ αναμένεται να διαθέσει περισσότερα χρήματα για την άμυνα – αλλά αυτό θα ξεκινήσει μόλις το 2027.
«Οι μόνες ευρωπαϊκές χώρες με δημόσια οικονομικά που τους επιτρέπουν να στοχεύουν σε αυτόν τον στόχο είναι η Γερμανία, η Πολωνία και οι Βαλτικές και Σκανδιναβικές χώρες», δήλωσε ο François Heisbourg, ανώτερος σύμβουλος για την Ευρώπη στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών. «Όλοι γνωρίζουν ότι η Γαλλία, το Βέλγιο, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ισπανία και η Ιταλία δεν είναι απολύτως σε θέση να τηρήσουν αυτού του είδους τη δέσμευση».
Επιπλέον, όσο πιο μακριά από τη Ρωσία, τόσο πιο δύσκολη είναι η προσπάθεια να πειστεί η κοινή γνώμη – όπως αποδεικνύεται από την αντίθεση της Ισπανίας την ενδέκατη ώρα στον νέο στόχο του ΝΑΤΟ.
Μια άλλη προειδοποίηση για πιθανή πολιτική δυσαρέσκεια για τις υψηλότερες δαπάνες συνέβη λίγο πιο μακριά από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ. Εκεί ο πρώην πρωθυπουργός της Ιταλίας και ηγέτης όσων αντιτίθενται στο κατεστημένο Giuseppe Conte, πρωτοστάτησε σε μια συγκέντρωση περίπου 70 αριστερών πολιτικών από όλη την Ευρώπη που υπέγραψαν μια δήλωση που θρηνεί για τον επανεξοπλισμό της ηπείρου.
«Η επίτευξη του 5% των αμυντικών δαπανών θα απαιτήσει αναπόφευκτα βαθιές περικοπές στην πρόνοια, την υγειονομική περίθαλψη, την εκπαίδευση, τις κοινωνικές υπηρεσίες και τις επιχειρηματικές επενδύσεις», δήλωσε ο Conte στο POLITICO.
Μετατρέψτε τους στόχους σε όπλα
Παρά τις δυσκολίες αυτες, η ΕΕ θα δαπανήσει πολύ περισσότερα για την άμυνα από ό,τι πριν. Αυτό δημιουργεί ένα άλλο πρόβλημα: Πώς να τα ξοδέψει όλα, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι το μεγαλύτερο μέρος των μετρητών δεν πηγαίνει στους κατασκευαστές όπλων των ΗΠΑ.
Ο συντονισμός των προμηθειών και η διασφάλιση ότι οι χώρες δεν θα κοπιαρουν ή δεν θα υποσκάπτουν η μία την άλλη θα μπορούσε να είναι «εξίσου δύσκολος» με την επίτευξη της συμφωνίας του 5% εξαρχής, δήλωσε Βρετανός αξιωματούχος.
Είναι ακόμη πιο δύσκολο δεδομένου του κατακερματισμού των αμυντικών βιομηχανιών της Ευρώπης – ειδικά του τομέα των χερσαίων εξοπλισμών. Οι προηγούμενες πρωτοβουλίες για τη συγκέντρωση πόρων και τις από κοινού επενδύσεις σε πανευρωπαϊκές δυνατότητες απέτυχαν, χωρίς καμία επιτυχία στον αμυντικό τομέα μέχρι στιγμής συγκρίσιμη με την κοινοπραξία Airbus, που ιδρύθηκε το 1970.
Γι’ αυτό η Δανία, η οποία αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ τον Ιούλιο, προσπαθεί να χρησιμοποιήσει την εξάμηνη θητεία της φιλοξενώντας συζητήσεις μεταξύ των πρωτευουσών για να εντοπίσει έργα που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν όλα τα μέλη της ΕΕ. Ένα από τα πιο επείγοντα καθήκοντα, λένε πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και αναλυτές, είναι να γίνουν πιο ανεξάρτητοι από τις ΗΠΑ σε μια σειρά όπλων, όπως οι δυνατότητες βαθιάς προσβολής, καθώς και σε «στρατηγικούς παράγοντες» όπως ο ανεφοδιασμός αέρος-αέρος, οι τακτικές μεταφορές και οι δορυφόροι.
«Καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να οικοδομήσει την ικανότητα μόνη της», δήλωσε ο Τσέχος πρόεδρος Petr Pavel στο Δημόσιο Φόρουμ του ΝΑΤΟ την Τρίτη. «Γι’ αυτό θα πρέπει να επανέλθουμε στην έννοια του κράτους – πλαισίου, όπου τα μεγαλύτερα ευρωπαϊκά κράτη είναι ικανά να παρέχουν τον σκελετό μιας ικανότητας και πολλές μεσαίου μεγέθους και μικρότερες χώρες θα συμβάλουν στην πλήρη ανάπτυξη της ικανότητας».
Τα επίπεδα των αμερικανικών στρατευμάτων
Ένα άλλο διαφαινόμενο ερώτημα είναι τι θα συμβεί με τους Αμερικανούς στρατιώτες που βρίσκονται στην Ευρώπη, κάτι που ο πρεσβευτής της Ουάσιγκτον στο ΝΑΤΟ Matthew Whitaker, είπε ότι θα εξεταστεί μετά τη σύνοδο κορυφής.
«Στο θέμα της αποχώρησης των αμερικανικών στρατευμάτων, η ειρωνεία είναι ότι τα πραγματικά ζητήματα ξεκινούν τώρα», δήλωσε ο Grand, πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ.
Ο επικεφαλής πολιτικής του Πενταγώνου Elbridge Colby διεξάγει μια παγκόσμια ανασκόπηση στάσης που αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του καλοκαιριού, η οποία πιθανότατα θα περιλαμβάνει αποχώρηση ορισμένων στρατευμάτων των ΗΠΑ από την Ευρώπη, σύμφωνα με δύο αξιωματούχους άμυνας και ένα άτομο που γνωρίζει το πρότζεκτ.
Η αναθεώρηση εξετάζει την πιθανή απομάκρυνση των 20.000 στρατιωτών που ανέπτυξε η κυβέρνηση Biden το 2022 μετά την ευρείας κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πολλοί από τους οποίους στάλθηκαν στην Ανατολική Ευρώπη. Οι χώρες πρώτης γραμμής εξακολουθούν να ελπίζουν ότι η Ουάσιγκτον δεν θα το κάνει αυτό. «Η στρατιωτική αξιολόγηση της κατάστασης είναι πολύ σαφής ότι τα στρατεύματα στην Ευρώπη αποτελούν σημαντικό μέρος της αποτροπής», δήλωσε στη WELT ο υπουργός Άμυνας της Λιθουανίας Dovilė Šakalienė. Προς το παρόν, οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι βρίσκονται στο σκοτάδι σχετικά με το αποτέλεσμα της αναθεώρησης. Ένας Αμερικανός διπλωμάτης του ΝΑΤΟ είπε ότι δεν έχουν γίνει ακόμη συζητήσεις για το θέμα. Ερωτηθείς από δημοσιογράφους αν γνώριζε ένα χρονοδιάγραμμα για οποιαδήποτε μείωση των αμερικανικών στρατευμάτων, ο Γάλλος πρόεδρος Emmanuel Macron απάντησε: «Όχι».
«Θα ήταν ωραίο να το μάθουμε», πρόσθεσε ειρωνικά.
Πηγή: POLITICO
