Υπό τη «μέγγενη» κλιμακούμενων γεωπολιτικών προκλήσεων και με σημειολογικό ορόσημο την 75η επέτειο από τη διακήρυξη Σούμαν, στις 9 Μαΐου, Ημέρα της Ευρώπης, η προαναγγελθείσα εδώ και καιρό συνάντηση των Εμανουέλ Μακρόν και Φρίντριχ Μερτς σήμερα, στο Παρίσι, αναμενόταν ως οιονεί επανεκκίνηση για την πολλαπλά δοκιμαζόμενη ΕΕ.
Υπό τις υφιστάμενες διεθνείς συνθήκες, αυτό το κατά τα λοιπά εθιμοτυπικό ταξίδι στη γαλλική πρωτεύουσα -το πρώτο στο εξωτερικό για κάθε νέο καγκελάριο της Γερμανίας μετά την εκλογή του- έχει στόχο να βάλει τις βάσεις για πλήρη επαναφορά του γαλλογερμανικού άξονα, που επί της καγκελαρίας του Σοσιαλδημοκράτη Όλαφ Σολτς φάνταζε ξεχαρβαλωμένος.
Όμως η πρωτοφανώς επεισοδιακή εκλογή του Φρίντριχ Μερτς στο αξίωμα του καγκελάριου, την Τρίτη, επέφερε βαρύ πλήγμα στο πολιτικό προφίλ του. Μια ταπείνωση που θέτει εν αμφιβόλω εξαρχής τα σχέδιά του να γίνει ο επόμενος ισχυρός ηγέτης της Γερμανίας, πολλώ μάλλον της Ευρώπης.
Προσώρας το μόνο σίγουρο είναι ότι ο καγκελάριος Μερτς δεν έχει «λευκή επιταγή» στην άσκηση πολιτικής.
Ο δε κυβερνητικός συνασπισμός του οποίου ηγείται ίσως να αποδειχθεί το ίδιο ή ακόμη πιο εύθραυστος σε συνοχή από τον προηγούμενο που κατέρρευσε, υπό τον Σοσιαλδημοκράτη προκάτοχό του.
Πρακτικά η αλλαγή σελίδας στην πολιτική σκηνή του Βερολίνου φαντάζει να είναι από το ίδιο «κεφάλαιο» πολιτικής αβεβαιότητας, που αποτελεί τον τελευταίο καιρό επίσης γνώρισμα στην κεντρική πολιτική σκηνή του Παρισιού.
Και στις δύο πλευρές του γαλλογερμανικού άξονα οι σημερινές πολιτικές ηγεσίες δεν είναι δημοφιλείς, τα παραδοσιακά κόμματα εξουσίας συρρικνώνονται ως κοινοβουλευτικές δυνάμεις και η ακροδεξιά παραμονεύει στο κατώφλι της εξουσίας, εν μέσω διεύρυνσης των ανισοτήτων και κρίσης κόστους ζωής.
Στο φόντο είναι η συνεχιζόμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο αναθεωρητισμός πια όχι μόνο της Ρωσίας του Βλαντίμιρ Πούτιν, αλλά και των ΗΠΑ της εποχής Τραμπ 2.0, οι εμπορικοί πόλεμοι της Ουάσιγκτον, η παράλληλη κρίση στο ΝΑΤΟ, ο επανασχεδιασμός της αρχιτεκτονικής ασφαλείας της Ευρώπης.
Vielen Dank, lieber @EmmanuelMacron, für Deine Freundschaft und Dein Vertrauen in die deutsch-französischen Beziehungen. Zusammen können unsere Länder Großes für Europa erreichen.
Merci beaucoup, cher @EmmanuelMacron, pour ton amitié et la confiance que tu accordes aux relations… pic.twitter.com/eXv0tWqQ3h
— Friedrich Merz (@_FriedrichMerz) February 26, 2025
Μακρόν-Μερτς: Μια νέα χημεία
Από το 2019 ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν έχει μιλήσει για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ.
Εδώ και χρόνια ζητά τη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης.
Οι κατά πολλούς προφητικές εκκλήσεις του έπεφταν ωστόσο στο κενό. Όχι πια…
Αμέσως μετά την πύρρειο νίκη της κεντροδεξιάς στις πρόωρες εκλογές στη Γερμανία, τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Φρίντριχ Μερτς -ένας δηλωμένος ατλαντιστής- διακήρυξε ότι στην Ευρώπη πρέπει «βήμα το βήμα, να επιτύχουμε πραγματικά την ανεξαρτησία από τις ΗΠΑ».
Μόλις λίγα 24ωρα μετά, στις 27 Φεβρουαρίου, βρισκόταν ήδη στο Παρίσι για μια πρώτη συνάντηση συντονισμού με τον Γάλλο πρόεδρο.
Η πρόσφατη ιστορική απόφαση για χαλάρωση του περιώνυμου γερμανικού «φρένου χρέους» και μαζικές επενδύσεις στην άμυνα -όπως και σε υποδομές- ήρθε να επιβεβαιώσει τη μεταστροφή της Γερμανίας.
Αν και ήταν πρακτικά υπαγορευμένη από έναν γεωπολιτικό ρεαλισμό -στο φόντο της δεύτερης προεδρίας Τραμπ- η κίνηση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το Παρίσι.
Εν όψει της σημερινής συνάντησης Μακρόν-Μερτς χύθηκε εν τω μεταξύ πολύ μελάνι για περιγραφές της νέας «καλής χημείας» μεταξύ των δύο πολιτικών ηγετών, που είναι οικονομικά φιλελεύθεροι (ως πρώην τραπεζίτες) και σκέφτονται παρόμοια για την Ευρώπη και τον κόσμο.
Στην πραγματικότητα δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά.
Η επάνοδος του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο έχει ήδη αλλάξει πολλά μέσα στους τελευταίους τρεις και κάτι μήνες.
Ο δε χρόνος μετρά πλέον αντίστροφα για την κρίσιμη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, στη Χάγη, στα τέλη Ιουνίου -την πρώτη της δεύτερης προεδρίας Τραμπ.
Λέγεται ότι Μερτς και Μακρόν προετοιμάζουν τον τελευταίο καιρό ευρεία κοινή ατζέντα για την επανεκκίνηση του γαλλογερμανικού άξονα και της ΕΕ.
Καλύπτει πολλαπλούς τομείς πολιτικής. Το πρώτο σκέλος αναμένεται να ξεδιπλωθεί στο πρώτο επίσημο ταξίδι του Μερτς ως καγκελάριου της Γερμανίας στο Παρίσι.
Μεταξύ τους υπάρχουν ωστόσο σημαντικές διαφορές.
Ίσως να μείνουν αγεφύρωτες, υπό το πρίσμα των εξελίξεων στο Βερολίνο.
Οικογενειακή φωτογραφία των συμμετεχόντων ηγετών στη σύνοδο κορυφής της «συμμαχίας των προθύμων», το Μάρτιο, στο Λονδίνο (NTB/Javad Parsa/via REUTERS)
Οι «καλοί λογαριασμοί» και οι «καλοί φίλοι»
Σε αντίθεση με τον Σοσιαλδημοκράτη προκάτοχό του, Όλαφ Σολτς, ο Χριστιανοδημοκράτης Φρίντριχ Μερτς έχει εμφανιστεί πρόθυμος για σημαντικές αλλαγές στη στάση του Βερολίνου.
Δηλώνει ανοιχτός στην αποστολή γερμανικών πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς τύπου Taurus στο Κίεβο, ακόμη και για επέκταση της γαλλικής πυρηνικής ομπρέλας στη Γερμανία.
Συντάσσεται με τα σχέδια εκσυγχρονισμού και ενίσχυσης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Βρίσκεται σε σύμπλευση με τον Μακρόν για μείωση της γραφειοκρατίας στις Βρυξέλλες και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, σε τομείς όπως η τεχνολογία.
Οι σχέσεις του παραμένουν πάντως ισχυρές με τη Γερμανίδα πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με την οποία ανήκουν στο ίδιο κόμμα.
Πολλοί δε στο Βερολίνο συνεχίζουν να βλέπουν με «μισό μάτι» τον ηγετικό ρόλο που διεκδικεί ο Γάλλος (απερχόμενος το 2027) πρόεδρος σε επίπεδο ΕΕ, γεμίζοντας το τελευταίο διάστημα το «κενό» που είχε αφήσει η βυθιζόμενη στην οικονομική στασιμότητα Γερμανία.
Η αντοχή του γαλλογερμανικού άξονα αναμένεται, δε, να δοκιμαστεί στην πράξη το προσεχές διάστημα, μέσα από διάφορες νέες προκλήσεις.
Αφορούν για παράδειγμα στις διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-ΕΕ για τους τραμπικούς δασμούς. Εφόσον τεθούν σε εφαρμογή, το «μάρμαρο» θα πληρώσει πρωτίστως η Γερμανία.
Υπάρχουν επίσης διαφορετικές προσεγγίσεις μεταξύ Παρισιού και Βερολίνου σε συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με τρίτες χώρες και μπλοκ -όπως π.χ. με τη Mercosur- και σε θέματα ενεργειακών επιλογών και πριμοδότησης τους για την κάλυψη των αναπτυξιακών αναγκών μιας κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης.
Μακράν πάντως ως μεγαλύτερο «αγκάθι» στην αναθέρμανση της γαλλογερμανικής ειδικής σχέσης παραμένουν οι εκκλήσεις του Παρισιού -και όχι μόνο- για κοινό δανεισμό στην ΕΕ, και δη πέρα από τις αμυντικές δαπάνες.
Με τη Γερμανία να δίνει μάχη για στήριξη της οικονομίας της και τον Μερτς για την πολιτική επιβίωσή του, η άρνηση του Βερολίνου δύσκολα θα μπορούσε να καμφθεί…
