Τι κοινό μπορεί να έχει η Σαντορίνη με τα Φλεγραία Πεδία στην Ιταλία ; Με αφορμή την πρόσφατη σεισμική δραστηριότητα στη Σαντορίνη, η οποία τελικά φέρεται να συνδέεται με τα υποθαλάσσια ηφαίστεια, η Ζούγκλα αναδημοσιεύει μια συνέντευξη που έδωσε σε ιταλικά Μέσα Ενημέρωσης ο κορυφαίος Ιταλός Γεωλόγος Μάριο Τότσι.
Τα Φλεγραία Πεδία (Campi Flegrei) είναι μια μεγάλη καλντέρα διαμέτρου 13 χιλιομέτρων κοντά στη Νάπολη. Το ψηλότερο σημείο της βρίσκεται 458 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Ανακηρύχθηκε περιφερειακό πάρκο το 2003. Το μεγαλύτερο μέρος του ηφαιστείου είναι υποθαλάσσιο και αποτελείται από 24 κρατήρες και ηφαιστειακά οικοδομήματα.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Το ηφαίστειο βρίσκεται 13 χιλιόμετρα δυτικά του Βεζούβιου. Σύμφωνα με ενδείξεις, το ηφαίστειο διαθέτει ένα τεράστιο θάλαμο μάγματος από κοινού με τον Βεζούβιο σε βάθος 8 χιλιομέτρων χωρητικότητας μεγαλύτερη από 100 κυβικά χιλιόμετρα, γεγονός που κατατάσσει τα Φλεγραία Πεδία στα υπερηφαίστεια. Μια πιθανή έκρηξή του θα σημαίνει ότι εκατομμύρια άνθρωποι θα πεθάνουν (η πόλη της Νάπολης είναι κτισμένη μέσα στην καλντέρα των Φλεγραίων Πεδίων), ενώ το κλίμα θα επηρεαστεί σε παγκόσμια κλίμακα.
Τα Φλεγραία Πεδία εξερράγησαν πριν από 39.000 χρόνια. Αυτή η έκρηξη θεωρείται η ισχυρότερη γνωστή που έχει συμβεί στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Η στάχτη από την έκρηξη κάλυψε 30.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα στην περιοχή της Μεσόγειου. Στάχτη από την έκρηξη βρέθηκε στη Λιβύη και τα νησιά του Αιγαίου. Άλλη μια μεγάλη έκρηξη συνέβη πριν 15.000 χρόνια, σχηματίζοντας τους κίτρινους τόφφους της Νάπολης. Περίοδοι έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας έλαβαν χώρα 15.000-9.500, 8.600-8.200 και 4.800-3.800 πριν. Το ηφαίστειο έχει εκραγεί δύο φορές τους ιστορικούς χρόνους, το 1158 στο κρατήρα Σολφατάρα και το 1538, όταν σχηματίστηκε το Μόντε Νουόβο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Το έδαφος της καλντέρας κατά τη διάρκεια των ιστορικών χρονών παρουσιάζει καθίζηση. Κτίρια τα οποία κατασκευάστηκαν από τους Ρωμαίους κοντά στην ακτογραμμή μέχρι τον 15ο αιώνα είχαν βρεθεί κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Παρόλα αυτά, η τάση αυτή αντιστράφηκε το 1502 όταν οι κάτοικοι του Ποτσουόλι, μιας πόλης που βρίσκεται κοντά στο κέντρο της καλντέρας παρατήρησαν ότι νέα εδάφη είχαν αναδυθεί. Μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου 1538, το έδαφος είχε ανυψωθεί άλλα δύο μέτρα, φτάνοντας συνολικά την ανύψωση του εδάφους κατά 7 μέτρα στη περιοχή Λα Στράντα. Σύμφωνα με μαρτυρίες αυτή η ανύψωση συνοδευόταν από συχνούς σεισμούς. Τις 29 Σεπτεμβρίου μια έκρηξη άρχισε στην περιοχή, η οποία δημιούργησε ένα ηφαιστειακό κώνο, το Μόντε Νουόβο (Νέο Βουνό). Τις πρώτες μέρες η δραστηριότητα ήταν κυρίως εκρηκτική, φρεατομαγματική και μαγματική, συνοδευόμενη από πυροκλαστικές ροές μικρής κλίμακας, αλλά μετά την τέταρτη μέρα η δραστηριότητα έπεσε αισθητά και τελικά σταμάτησε τις 6 Οκτωβρίου 1538, μια εβδομάδα μετά την έναρξη της έκρηξης.
Άλλη μια περίοδος έντονης ανύψωσης του πυθμένα της καλντέρας έλαβε χώρα από το 1969 μέχρι το 1972 και από το 1982 μέχρι το 1984, η οποία έφτασε τα τρία μέτρα στο Ποτσουόλι κοντά στο κέντρο της καλντέρας. Η ανύψωση άρχισε στα μέσα του 1969 και μέχρι το 1972 είχε φτάσει τα 170 εκατοστά. Στα πλαίσια της προστασίας των πολιτών, περίπου 3.000 άνθρωποι που έμεναν σε μια παλιά γειτονιά (Ριόνε Τέρρα) του Ποτσουόλι απομακρυνθήκαν από τις οικίες τους. Τα επόμενα δύο χρόνια το έδαφος υποχώρησε 20 εκατοστά με αποτέλεσμα η «καθαρή» ανύψωση να είναι τελικά 1,5 μέτρo. Το έδαφος συνέχισε να ταλαντεύεται χωρίς όμως κάποια ουσιαστική διαφορά μέχρι τον Ιούλιο του 1982, όταν άρχισε μια ανύψωση που διήρκησε μέχρι τα μέσα τα τέλη Δεκεμβρίου του 1984 και έφτασε στο λιμάνι του Ποτσουόλι τα 180 εκατοστά. Η δεύτερη ανύψωση συνοδεύτηκε από σεισμική δραστηριότητα, η οποία αποτελούνταν από σεισμικά σμήνη και σεισμούς μεγέθους μέχρι 4 ρίχτερ. Όταν ο πρώτος σεισμός 4 ρίχτερ έλαβε χώρα στις 4 Οκτωβρίου 1983, έλαβε χώρα εκκένωση του κέντρου του Ποστουόλι, με την απομάκρυνση 40.000 ανθρώπων. Το πρώτο επεισόδιο ανύψωσης οδήγησε στην τοποθέτηση συστήματος γεωφυσικής παρακολούθησης στο ηφαίστειο.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ακολουθεί η συνέντευξη του Ιταλού γεωλόγου:
Τι σημαίνει υπερηφαίστειο; Ποια είναι η διαφορά με τον Βεζούβιο;
«Είναι ένα υπόγειο καζάνι γεμάτο μάγμα που βράζει και είναι ικανό να εξαπολύσει δυνατές εκρήξεις, θεωρητικά καταστροφικές. Στο πιο καταστροφικό σενάριο που είναι προς το παρόν αδιανόητο, αν και εφικτό, θα πρέπει να μιλήσουμε για έξοδο των κατοίκων, όχι για εκκένωση. Σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για 29 ηφαίστεια και εκρηκτικά κέντρα που όλα έχουν κρυφτεί».
Κρυμμένα;
«Φυσικά, από ένα νοσοκομείο, από έναν ιππόδρομο και μετά από γειτονιά και από πόλη σχεδόν 80.000 κατοίκων. Μόνο η Σολφατάρα και το Αστρόνι εξακολουθούν να εμφανίζονται ως ηφαίστεια. Από τα άλλα, κάθε ίχνος έχει σβήσει από σπίτια, άσφαλτο και μπετόν. Και έτσι όλη η μνήμη σβήστηκε. Το 1538, ένα πολύ αξιοσέβαστο ηφαίστειο (Monte Nuovo) γεννήθηκε μέσα σε λίγες μόνο μέρες. Αντίθετα, συνεχίζουμε να αντιμετωπίζουμε το Campi Flegrei όπως κάθε άλλη περιοχή. Αντί να πείσουμε τους ανθρώπους να φύγουν, τους ενθαρρύναμε να ζήσουν εκεί, συνεχίσαμε να χτίζουμε».
Τι σχέση έχουν οι σεισμοί με τα ηφαίστεια ;
«Βρισκόμαστε πλέον στη μέση μιας βραδυσεισμικής κρίσης, η εξέλιξη της οποίας δεν μπορεί να γίνει γνωστή. Οι σεισμοί θα συνεχιστούν. Από τα 4,4 θα μπορούσαν να φτάσουν μέχρι και τα 5. Και υπενθυμίζω σε όλους ότι ο τελευταίος σεισμός στην Casamicciola ήταν 4,2 και προκάλεσε δύο θανάτους και κατέστρεψε εν μέρει αυτόν τον δήμο. Αντιμετωπίζουμε μια σεισμική και ηφαιστειακή έκτακτη ανάγκη. Αλλά δεν ξέρουμε αν είναι το μάγμα που πιέζει».
Τι ξέρουμε λοιπόν, πότε πλησιάζει μια έκρηξη;
«Σεισμοί, διόγκωση του φλοιού της Γης, αλλαγές στη σύσταση και τη θερμοκρασία των αερίων είναι οι παράμετροι που το Παρατηρητήριο του Βεζούβιου-Ingv διατηρεί υπό συνεχή έλεγχο: βάσει αυτών θα διαπιστωθεί αν πλησιάζει έκρηξη και, περίπου, τι μέγεθος. Ο θάλαμος του μάγματος πρέπει να βρίσκεται κάτω από την πόλη Pozzuoli, σε βάθος περίπου 4.000-5.000 μέτρων, τουλάχιστον το πιο επιφανειακό».
Ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να ερμηνεύονται 72 ώρες νωρίτερα;
«Το ερώτημα είναι άλλο: θα ξέραμε πώς να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον χρόνο; Κάνουμε πρόληψη; Τα σχέδια εκκένωσης είναι ενημερωμένα, αλλά έχουν γίνει οι ασκήσεις;
Οι άνθρωποι είναι προετοιμασμένοι ;
«Ένα από τα θεμελιώδη σημεία είναι αυτό. Το μισό εκατομμύριο πολίτες που κινδυνεύουν ξέρουν τι να κάνουν; Δηλαδή, πρέπει να πείσουμε τους ανθρώπους να δραπετεύσουν, αφήνοντας τα πάντα στο σπίτι, συμπεριλαμβανομένων των αυτοκινήτων τους, να πάνε σε ένα σημείο συλλογής και να πάρουν τα μέσα μαζικής μεταφοράς για να πάνε ποιος ξέρει πού. Είναι έτοιμοι οι πολίτες να το κάνουν αυτό; Διαφορετικά, θα μάθουμε για την έκρηξη 72 ώρες νωρίτερα, αλλά στη συνέχεια θα έχουμε μποτιλιαρισμένους δρόμους».
Οι δήμαρχοι ζητούν επίδομα σεισμού για να κάνουν τα σπίτια ασφαλή, τι λέτε ;
«Σε σεισμούς, το να χτίζεις καλά σώζει τη ζωή σου, αλλά ενάντια σε ηφαιστειακές εκρήξεις δεν ωφελεί και το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να φύγεις».
Οι πολίτες πανικοβάλλονται και διαμαρτύρονται ότι έχουν μείνει μόνοι τους, τι λέτε ;
«Το πρώτο λιθαράκι πρέπει να το βάλουν οι ίδιοι οι πολίτες. Οι απαραίτητες προϋποθέσεις είναι: που χτίζουν οι πολίτες, διαχειριστές που επιβάλλουν τους κανόνες, ένα κράτος που φροντίζει επαρκώς τις περιοχές που κινδυνεύουν. Ο ηφαιστειακός κίνδυνος στο Campi Flegrei δεν εξαρτάται μόνο από το υπερηφαίστειο, εξαρτάται πάνω από όλα από εμάς».
